Historia radonu

radonszczecin9Historia zażyłych kontaktów człowieka z radonem sięga wczesnych lat 1400 kiedy w Niemieckim Schneeberg (w Paśmie Rudaw na obszarze niemieckiej Saksonii) odkryto bogate żyły srebra, którym towarzyszyły rudy uraninitu. Zauważ, że Polska w tym czasie, pod panowaniem Władysława Jagiełły, rozwija podstawy nowoczesnej dyplomacji, prowadząc trudne rozmowy z władzami Zakonu Krzyżackiego. Szczecin natomiast ma już status miasta (od ponad 150 lat) należącego do Księstwa Pomorskiego.

1410 Uruchomienie wydobycia srebra w Schneeberg – nikt jeszcze nie jest świadomy czyhającego zagrożenia

1516 Uruchomienie wydobycia srebra w Czeskim Jachymov (położonym również w paśmie Rudaw) – nikt jeszcze nie jest świadomy czyhającego zagrożenia

1789 Martin Klaproth odkrywa uran w blendzie uranowej, zupełnie nieświadomy permanentnego towarzystwa radonu. Rozpoczyna się era wydobycia uranu dla celów barwienia drewna, skóry, szkła i emalii ceramicznych.
Zachwyć się barwą ozdobnego szkła uranowego oferowanego na e-bay. Do zakupu jednak nie zachęcamy.

1527 Podwyższoną śmiertelność w Jachymov`ie zaczyna bacznie obserwować i opisywać Georgius Agricola, doktor nauk medycznych będący równocześnie górnikiem oraz metalurgiem.

1879 F. H. Harting i W. Hesse po serii przeprowadzonych sekcji zwłok identyfikują złośliwy nowotwór płuc [malignant tumor] jako przyczynę śmierci górników w Schneeberg

1896 Maria Skłodowska-Curie zauważa, że pewne minerały i rudy uranowe wykazują wyższą radioaktywność niż czysty tlenek uranu (co przeczyło ówczesnemu zdrowemu rozsądkowi !)

1897 Maria Skłodowska-Curie zauważa wzrost radioaktywności toru zamkniętego w butelce i jej spadek po otwarciu butelki (wynikało to z obecności Radonu-220)

1898 Maria Skłodowska Curie i Piotr Curie odkrywają rad, dzieląc się równocześnie swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi radioaktywności powietrza, jaką nabywa ono przepływając nad związkami radu (wynikało to z wysycania powietrza radioaktywnym Radonem-222)

1899 Andre Louis Debiernie odkrywa aktyn (źródło Radonu-219) w przesączach otrzymywanych od Marii i Piotra Curie

1900  Ernest Rutheford ujawnia i opisuje  promieniotwórczy gaz (Radon-220) ulatniający się znad toru

1900 Friedrich Ernst Dorn powtarza całą metodykę opracowaną przez Rutheforda, tym razem w odniesieniu do radioaktywnego gazu (Radon-222) ulatniającego się znad związków radu – co staje się przyczynkiem do przyznania mu honorów odkrywcy radonu pomimo, że pozostaje jeszcze wiele istotnych niejasności…

1902 Ernest Rutheford i Frederick Soddy wysuwają hipotezę, że radioaktywny gaz ulatniający się znad związków radu to pierwiastek leżący w VIII grupie głównej układu okresowego (grupa pierwiastków, która nie wchodzi w żadne reakcje chemiczne, poza wyjątkowymi reakcjami obserwowanymi dopiero współcześnie).

1903 Ernest Rutheford i Frederick Soddy określają wstępnie okres połowicznego rozpadu radonu-222

1904 Andre Louis Debiernie (współpracownik Marii Curie) ujawnia radioaktywny gaz (Radon-219) ulatniający się znad aktynu

1908 William Ramsey i R.W. Whytlaw-Gray izolują takie ilości radonu, które pozwalają określić niektóre jego własności i po wyznaczeniu masy atomowej, umieszczają nowy pierwiastek w układzie okresowym pod ksenonem.

1909 Jack Satterly wykorzystując węgiel aktywny dokonuje pomiaru stężenia radonu-222 i jego progenów w powietrzu

1920 Dochodzi do ujawnienia wpływu palenia tytoniu na powstawanie nowotworów płuc

1921 Margaret Uhlig przedstawia hipotezę o wpływie radonu na indukowanie nowotworów płuc

1923 Międzynarodowy Komitet ds. Pierwiastków Chemicznych oraz IUPAC przyjmują ostatecznie nazwę radon dla odkrytego gazu (wcześniej używano nazw: emanacja radu i niton)

1924 P. Ludwig i S. Lorenser sugerują, że ujawnione nowotwory płuc mogą być wywołane oddziaływaniem gazowego radonu

1932 A. Pirchan i H. Sikl publikują artykuł w American Journal of Cancer, w którym potwierdzają hipotezy wiążące nowotwory płuc u górników z radonem

1935 Dochodzi do ujawnienia wpływu azbestu na powstawanie nowotworów płuc  (K.M. Lynch)

1944 E. Lorentz sugeruje, że dawka jaką otrzymuje człowiek od radonu musi uwzględniać także jego progeny występujące obok radonu w rozproszeniu atomowym, w formie wolnej lub związanej z cząstkami aerozoli (kurz, dym tytoniowy, pyłki roślin)

1951 i 1952 W. F. Bale z zespołem jako przyczynę występowania nowotworów płuc wskazuje promieniowanie alfa pochodzące od progenów radonu osadzających się w drogach oddechowych

1956 W. F. Bale i J. V. Shapiro obliczają dawkę dla płuc pochodzącą od progenów radonu inhalowanych i osadzanych w drogach oddechowych

1982 J. Chameaud z zespołem przedstawia wyniki równoległego wpływu inhalacji radonem i dymem tytoniowym na kancerogenezę raka płuca, udowadniając duży synergizm obu czynników ryzyka

1984  Elektrownia atomowa Limerick (Pennsylwania) rejestruje szereg niewyjaśnionych, powtarzających się codziennie zdarzeń. Za każdym razem, kiedy pracownik elektrowni Stanley J. Watras przechodzi przed rozpoczęciem pracy przez bramkę kontrolną, uruchamiany jest alarm radiacyjny (nigdy, kiedy z pracy wychodzi!). Przeprowadzone dochodzenie ujawnia, że alarm uruchamiają przyczepione do ubrania Watras`a radioaktywne progeny radonu pochodzące z jego mieszkania 199 Indian Lane, Boyertown k. Filadelfii. Wykonane w domu Watras`ów badania wykazały stężenie na poziomie 100 000 Bq/m3 (źródło: Reading Eagle 15 września 1988 r. oraz http://oldweb.northampton.ac.uk/aps/env/wastes/radon_hotline/radonstory.htm)

1995 dnia 7 lipca wydane zostaje Zarządzenie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki zmieniające zarządzenie w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego i wskaźników pochodnych określających zagrożenie promieniowaniem jonizującym M.P. 1995 nr 35 poz. 419  (średnie wartości roczne stężenia radonu-222 w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie mogą przekraczać 400 Bq/m3 – w budynkach istniejących i oddawanych do użytku przed dniem 1 stycznia 1998 r; 200 Bq/m3 – w budynkach oddawanych do użytku po dniu 1 stycznia 1998 r.)

 2001 Publikacja (nowej) Ustawy Prawo Atomowe Dz.U. 2001 nr 3 poz. 18 2002.12.31 zmieniającej sens i zastosowanie pojęcia dawka graniczna.

2002 Opublikowane zostaje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: z dnia 12 kwietnia 2002 (2002.75.690) (ekwiwalentne stężenie radonu – rozdz. 3 § 313 pkt 2).

2005 Daniel Krewski wraz z zespołem publikuje wyniki obszernych badań dotyczących wpływu radonu na poziom występowania nowotworu płuc, w których analizuje 3662 przypadki a próba kontrolna liczy 4966 osób. Residential radon and risk of lung cancer: a combined analysis of 7 North American case-control studies. Epidemiology. 2005 Mar;16(2):137-45. A combined analysis of North American case-control studies of residential radon and lung cancer. J Toxicol Environ Health A. 2006 Apr;69(7):533-97.

2010 podczas jednej z lokalnych imprez na świeżym powietrzu, dochodzi do przypadkowego spotkania kilku ciekawych ludzi – miłośników Szczecina – w tym radiobiologa, geologa, statystyka i chemika. Spotkanie to daje początek projektowi badania lokalizacji radonu na obszarze Niziny Szczecińskiej, która ze względu na nieprawdopodobną różnorodność formy i składu, stanowi fenomen geologiczny nie tylko w skali kraju.