Pozwól, że zanim zdecydujesz się porozmawiać z nami o radonie w Twoim otoczeniu  zapoznamy Cię z wyglądem raportu, a także pomożemy Ci umiejętnie odczytać zawarte tam liczne dane.

Identyfikowalność miejsca pomiaru zapewnia szereg danych zawartych w dziale 1 i 2, wśród których znajduje się numer protokołu oraz data wykonania i opracowania danych a także dane adresowe i GPS miejsca pomiaru.

Dział 3 protokołu zawiera dane umożliwiające zapewnienie powtarzalności wyników pomiarowych. Część tego typu danych zawarta jest również w tabeli (pkt 1, 3, 4). Tutaj znajdują się informacje identyfikujące urządzenie pomiarowe oraz numer certyfikatu kalibracji gwarantującej precyzję wyniku.

Średnie stężenie radonu-222 (pkt 5) oraz niepewność pomiarowa, którą stanowi podwójna wartość odchylenia standardowego (pkt 6) daje obraz poziomu zanieczyszczenia radonem-222 Twojego otoczenia. Podwójna wartość odchylenia standardowego w rozumieniu statystyki wyznacza obszar, w którym mieści się aż 95% możliwych do uzyskania wyników pomiarów.

Zarejestrowana wartość MIN i MAX służy do szybkiej orientacji co do zmienności stężenia radonu-222 w danym miejscu (pkt 7 i 8).

Średnie stężenie radonu-220 (pkt 9) oraz niepewność pomiarowa, którą stanowi podwójna wartość odchylenia standardowego (pkt 10) daje obraz poziomu zanieczyszczenia radonem-220 Twojego otoczenia. Podwójna wartość odchylenia standardowego w rozumieniu statystyki wyznacza obszar, w którym mieści się aż 95% możliwych do uzyskania wyników pomiarów.

Zarejestrowana wartość MIN i MAX służy do szybkiej orientacji co do zmienności stężenia radonu-220 w danym miejscu (pkt 11 i 12).

Udziały zliczeń w poszczególnych pasmach energii

Jeżeli nie umknął Twojej uwadze ten drobny szczegół, że suma udziałów zliczeń  w pewnych punktach pomiarowych jest mniejsza od 100%, to obok gratulacji za aktywność umysłu, otrzymujesz wyjaśnienie, że w tych punktach zliczone zostały przez licznik te „zdarzenia inne”, które nie są wykorzystywane podczas opracowania i analizy wyników dozymetrycznych Rn-222 i Rn-220.

Ogólna aktywność detektora pokazująca sumę zliczeń w poszczególnych punktach pomiarowych

Widmo energetyczne cząstek alfa

Widmo energetyczne tworzą liczebności cząstek alfa wyemitowanych podczas rozpadów progenów Rn-222 i Rn-220 znajdujących się na powierzchni detektora półprzewodnikowego. Wszystkie progeny zostały zwabione tam wysokim potencjałem (napięcie pomiędzy elektrodami w komorze pomiarowej przekracza bowiem 2 kV).

kanał 6 MeV – rejestracja cząstek α z rozpadu Po-218 (6,00 MeV; 3,05 min); Bi-212 (6,05 MeV; 60,6 min); Rn-222 (5,49 MeV; 3,82 d); Rn-220 (6,29 MeV; 55,6 s)

kanał 7 MeV – rejestracja cząstek α z rozpadu Po-216 (6,78 MeV; 0,15 s);

kanał 8 MeV – rejestracja cząstek α z rozpadu Po-214 (7,69 MeV; 164 us);

kanał 9 MeV – rejestracja cząstek α z rozpadu Po-212 (8,78 MeV; 0,3 us);

widmo nie obejmuje cząstek α z rozpadu Po-210 (5,31 MeV; 138 d);

kolorem niebieskim oznaczono progeny Rn-222; kolorem czerwonym oznaczono progeny Rn-220

Dane wymienione w pkt 13-18 to współczynniki wykorzystywane do liczbowego opisu poziomu radonu w Twojej przestrzeni. Ich wartości dostępne są w publikacjach EPA i ICRP.

W związku z tym, że dozymetria radonu w ujęciu globalnym korzysta z rozmaitych urządzeń pomiarowych, generujących wartości stężenia w innych jednostkach aniżeli powszechnie przyjęte, umożliwiamy samodzielne dokonywanie porównań wyrażając stężenie radonu, także w tych innych jednostkach.

Ekwiwalentne stężenie równowagowe (EEC, Equilibrium Equivalent Concentration) – radonu (pkt 19, 20). Jest to stężenie aktywnościowe (Bq/m³) radonu będącego w równowadze radioaktywnej ze swoimi progenami, które mają to samo stężenie energii potencjalnej alfa, jak aktualna nierównowagowa mieszanina.

Rzeczywiste oznaczenie EEC realizowane jest na podstawie spektrometrycznych danych z oznaczenia polonu-218 na filtrze powietrza, a wynik skorygowany na inne radionuklidy jest przeliczany na odpowiadające temu stanowi teoretyczne stężenie radonu-222.

Stężenie energii potencjalnej alfa (PAEC, Potential Alpha Energy Concentration) jakiejkolwiek mieszaniny krótkożyciowych progenów radonu w powietrzu jest sumą energii potencjalnej cząstek jakie zostaną wyemitowane przez te atomy obecne w 1 m³ powietrza i wyrażane jest w J/m³ (pkt 21).

Przykład: 1 atom Po-218 podczas rozpadu emituje energię 6,00 MeV (tj. 9,61306∙10^-13 J 1eV=1,602176565∙10^-19J

1 PAEC (1 J) odpowiada zatem rozpadowi 1,04∙10¹² atomów Po-218 w 1 m³ powietrza.

W realnych warunkach pomiar PAEC jest o tyle skomplikowany, że musi uwzględnić wszystkie krótkożyciowe progeny radonu-222 o różnych energiach emitowanych cząstek.

Roczna dawka efektywna (pkt 24) to liczbowe określenie narażenia całego ciała na promieniowanie nawet przy napromieniowaniu tylko niektórych jego partii. Uwzględnia współczynnik wagowy rodzaju promieniowania i wyrażana jest w Sv (czyt. siwert). Tu: pojęcie zawężone do narażenia na radon i jego progeny.

Co przychodzi Ci na myśl, gdy mówię: „jeden kilogram” (1 kg)? Może torebka cukru, może dziesięć tabliczek czekolady… Podobnie, gdy mówię: „dwieście trzydzieści woltów” możesz zobaczyć gniazdko, telewizor, żelazko…

A gdy powiem „jeden siwert”, co zobaczysz?

Najpierw zobacz „jeden grej” lub inaczej 1 Gy wyrażający dawkę pochłoniętą

Zobacz swoje ciało, którego każdy kilogram w pewnej chwili pochłania energię 1 J (czytaj dżul).

Hm… energii jednego dżula wymaga podniesienie tabliczki czekolady (100 g) z podłogi i położenie jej na stole (1 m).

Może ważysz około 80 kg?

W odniesieniu do całego ciała, 80 J to energia potrzebna do podniesienia czterech torebek cukru (4 kg) z podłogi i wstawienie ich do szafki kuchennej (na wysokość 2 m).

Wydaje się śmieszną wartością. Prawda?

Nic badziej mylnego. Już takie „podniesienie” w świecie opanowanym przez promieniowanie jonizujące grozi poważnymi konsekwencjami. 100% pewność rychłego zgonu zyskujesz już przy pochłonięciu dawki 5 Gy (tj. 5 J/kg).

Przechodząc z „grejów” na „siwerty” musisz wziąć pod uwagę rodzaj promieniowania, które przekazuje Ci energię, czyli uwzględnić skuteczność biologiczną promieniowania.

Jeżeli oddziałują na Ciebie kwanty promieniowania gamma, wówczas 1 Gy = 1 Sv (dawki równoważnej)

Jeżeli będą to cząstki alfa, wówczas 1 Gy = 20 Sv (dawki równoważnej)

Podczas przeliczania dawki równoważnej na dawkę efektywną musisz jeszcze tylko zobaczyć Twoje ciało wykonane z „klocków”. Sprawa może wydać się skomplikowana – ale należy jej się chwila uwagi… Każdy klocek jest w inny sposób wrażliwy na tą samą dawkę równoważną. Wrażliwość jest wyrażana za pomocą współczynników wagowych dla poszczególnych tkanek człowieka. Sumując składowe dawki efektywne otrzymujesz dawkę efektywną. Koniec przydługiego wywodu.

Jeżeli potrzebujesz więcej danych, by w pełni przekonać się, że umiejętność przyswojenia tej wiedzy leży w zasięgu umysłów nas wszystkich, to zerknij tu: Fizyka jądrowa dla młodzieży

WL  (working level) odpowiada stężeniu energii potencjalnej alfa równemu 1,3∙10⁸ MeV/m³ (pkt 26)

Jednostka ta jest często używana podczas szacowania sytuacji zagrożenia radonem i jego progenami w kopalniach uranu, badania sprawności i skuteczności wentylacji oraz na potrzeby statystyki ryzyka zawodowego w odniesieniu do osób zatrudnionych w kopalniach uranu.

WLM to dawka miesięczna WL (miesiąc = 170 h) (pkt 27)